فصل اول : طرح تحقیق
برای میلیونها اروپایی،یاد گرفتن مهارتهای شغلی با ارزش،مقدمه بردن طلا در جنگ حرفهای بین شرکتهای اروپایی است. این یادگیری را از طریق اینترنت به دست میآورند.
یادگیری الکترونیکی به عنوان یک روش جدید که خیلی سریع و با کارآئی بالا این مهارتهای جدید را یاد میدهد،خودنمایی میکند و یا به عبارتی یک روشی از یادگیری است که تمام منابعی که در اختیار شما قرار میگیرد الکترونیکی است یعنی کلیه مطالب و موضوعاتی که یاد میگیرید روی پایگاههای اطلاعاتی و یا به صورت نمایش عکس و پاورپوینت روی کامپیوتر ذخیره شدهاند بیشترین شکل عمومی آن،محصولات آموزشی کامپیوتری هستند مثل دیسکتهای فشرده و نوارهای ویدیویی و شکل پیشرفتهتر آن مبتنی بر وب است یعنی آموزش از طریق اینترنت.
آموزش الکترونیکی ثابت کرده است که تا 25 درصد یادگیری را نسبت به کلاسهای درس سنتی افزایش میدهد.در آموزشهای سنتی بهطور خلاصه تمرکز روی استاد است، که در حقیقت یک نوع آموزش غیرفعال و یک سویه است،دانش از طریق استاد منتقل میشود،ممکن است از تکنولوژی استفاده شود اما بخش اصلی برای یادگیرنده نیست.ممکن است از رسانههای گوناگون استفاده شود اما بیشتر از طریق صحبت کردن مطالب منتقل میشوند.ولی دسترسی به آموزشهای الکترونیکی از روی میل است.برای رفتن به کلاس لازم نیست یادگیرنده مسافرتی را انجام دهد.آموزش میتواند کاملا انفرادی باشد. به عبارتی به شیوهای که یادگیرنده میخواهد و در زمانی که تعیین میکند انجام خواهد شد. بنابراین می تواند هم در محل کار خود به انجم امورات جاری شغل خود و هم به یادگیری حرفه مورد نظر بپردازد.
این یعنی کار فرصتی برای یادگیری و یادگیری فرصتی برای بهتر کار کردن
آموزش در سیستم یادگیری الکترونیکی کاملا فعال است و درصد زیادی از یادگیرندگان در بحثها و ارتباطات دوسویه مثل اتاق گفتگو شرکت میکنند.تکنولوژی وب به انها کمک میکند که به تمام منابع، اطلاعات جدید و برنامههای جدید دسترسی داشته باشند و خیلی سریع آنها را تحت کنترل درآورند.یکی از مزیتهای یادگیری الکترونیکی شرکت در امتحانات به روش مستقیم است. که به ارزیابی از سطح علمی فراگیر کمک میکند،با امتحانی که گرفته می شود نشان میدهد که فراگیر نسبت به قبل چقدر پیشرفت داشتهاست و یا اگر اولین بار است که امتحان میدهد در چه سطحی است و از کجا باید درس را شروع کند تا مطالب برای وی تکراری نباشد.از دیگر ابزارهای آموزش الکترونیکی شرکت در کنفرانس الکترونیکی است این تکنولوژی اجازه میدهد که یادگیرنده از فایلهای صوتی بزرگ همزمان با نشان دادن برنامه پاورپوینت استفاده کند.
بهطور خلاصه تمام سدهای کلاس درس سنتی شکسته می شود.برخلاف آموزش سنتی(کلاس درس) آموزش الکترونیکی به شیوه خودش دورهها را به صورت آموزشهای غیر همزمان از طریق کلاسهای مجازی زنده کامل میکند و هرگز شخص یادگیرنده محل کار خود را ترک نمیکند. زیرا در زمان جابجا شدن از صرف هزینه و زمان که مهترین بعد یادگیری الکترونیکی است صرفهجویی می شود.آموزش الکترونیکی نیاز دارد که شخص یادگیرنده به صورت موثری وقت خود را مدیریت کند. لذا همچنانکه در بالا اشاره شد سازمان ها برای تحقق امر آموزش در میان کارکنان خود با هدف ارتقاء دانش سازمانی، معمولا هزینه های زیادی را برای رفت و آمد، محل برگزاری دوره های آموزشی، تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی، تهیه و تکثیر کتابها و جزوات آموزشی، حق تدریس مدرسین و هزینه های مدیریتی می پردازند؛ به طوری که حتی گاهی دوسوم هزینۀ آموزش را هزینۀ حمل و نقل تشکیل می دهد، از سوی دیگر با رشد فناوری های اطلاعاتی و دانش تولیده شده، ارتقاء سطح دانش سازمانی کارکنان برای سازمان ها با تخمین هزینه های مذکور نمی تواند مفید و سوددهی داشته باشد.
از طرف دیگر سازمان ها امروزه تحت تاثیر عواملی از قبیل افزایش رقابت جهانی، دگرگونی های ناگهانی، نیاز به کیفیت و خدمات پس از فروش، وجود منابع محدود و… زیر فشارهای زیادی قرار دارند. پس از سالها تجربه، دنیا به این نتیجه رسیده است که اگر سازمانی بخواهد در امور کاری و اقتصاد خود پیشتاز باشد و در عرصه رقابت عقب نماند، باید از نیروی انسانی متخصص، خلاق و باانگیزه بالا برخوردار باشد. منابع انسانی اساس ثروت واقعی یک سازمان را تشکیل می دهد.
شرکت هیبریدنیرو با هدف اصلی ایجاد سازمان دانشمدار و ارتقاء دانش کارکنان اقدام به برگزاری دورههای الکترونیکی زبان انگلیسی کرده است، در برگزاری دوره های الکترونیکی عوامل گوناگونی در موثر بودن و اثربخش بودن آنها در فعالیتها و اهداف شرکتها و سازمانها تاثیر دارند، بر اساس یافتههای تحقیقات پیشین (الیس[1]،2012) آموزش الکترونیکی علمی موثر نیاز به زیرساختهای سخت افزاری و نرم افزاری خاص دارد که بعد از تجهیز سازمانها به زیرساختهای لازم بایستی سایر عوامل موثر در سودمندی این دوره ها مانند مدرک تحصیلی، پست سازمانی و میزان اگاهی کارکنان از ضرورت برگزاری این دوره ها تبیین شوند، این پژوهش کاربردی با هدف اساسی «بررسی عوامل موثر بر اثربخشی دورههای یادگیری الکترونیکی مدیران و ارتباط آن با توانمندسازی آنان در شرکت هیبرید» برای تبیین عوامل فنی و غیرفنی موثر بر سودمند بودن دوره های یادگیری الکترونیکی از دید کارکنان شرکت کننده در دوره و مدیران شرکت طراحی شده است.
نیازهای روزافزون به آموزش کارکنان سازمانها، عدم دسترسی به مراکز آموزشی، کمبود امکانات اقتصادی، کمبود مدرسان مجرب و هزینه های زیادی که صرف آموزش کارکنان و روزآمد نگهداشتن دانش آنها میشود، متخصصان را بر آن داشت که با کمک فناوری اطلاعات، روشهای جدیدی برای آموزش ابداع نمایند که هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده و نیز دارای کیفیت بالا باشد تا با استفاده از آن روش بتوان به طور همزمان جمعیت زیادی از فراگیران را تحت آموزش قرار داد (فرهادی، 1384). با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات، یادگیری الکترونیکی به عنوان یک الگوی[2] جدید در آموزشهای مدرن، پدیدار گشت (چو[3] و همکاران، 2008). یادگیری الکترونیکی، به عنوان شیوهای جدید در آموزش، تاثیر زیادی بر مدارس و موسسات و دانشگاهها داشته اما تاثیر آن بر سازمانها بعلت کمبود وقت در میان کارکنان و کمبود بودجه سازمانی برای آموزش های غیرمجازی بیشتر بوده است. در مقالات و گزارشهای علمی روزافزونی که در جهان ارائه می شود، بسیار تاکید شده است که بین دستاوردهای آموزشی کارکنان در سازمانها از طریق آموزش الکترونیکی و آموزش رو در رو فرق چندانی وجود ندارد، ولی هنوز این نوع آموزش از نظر عده بسیاری کیفیت پایینتری نسبت به آموزش حضوری در یک محل و زمان دارد. بنابراین، برنامههای آموزش الکترونیکی لازم است شاخصهای کیفی مناسبی ارائه دهند و در عین حال، مهارتها و توانمندیهای فراگیران این نوع آموزش باید بیشتر معرفی شوند تا سازمانها به این باور برسند با حفظ استانداردها و شاخصها، جای نگرانی نخواهد بود (صفوی، 1386).
از دیگر سو سرمایه منابع انسانی اصلیترین و مهمترین منبع سرمایهگذاری اقتصادی در عصر حاضر است. نیروی کار امروز باید قادر به پردازش حجم وسیعی از اطلاعات در مدت زمان کوتاهی باشد. با کوتاهتر شدن دورۀ حیات و چرخههای تولید محصول، اطلاعات و آموزشهای قبلی به سرعت منسوخ میشوند.از سوی دیگر افزایش سرعت تولید محصولات جدید، مدیران آموزشی را ناگزیر به انتقال سریعتر و مؤثر دانش و مهارت به کارکنان خود میکند. در عصر تولیدات لحظهای، آموزش فوری عنصر اساسی برای کسب موفقیت در سازمان ها محسوب میشود.که با نگاه اجمالی به دور و اطراف خود پی میبریم که تغییر محیط به سرعت انجام میگیرد و دیگر در این عصرآموزشهای سنتی پاسخگوی تغییرات محیط نیست) غضنفری،1388). با استفاده از روشهای مرسوم آموزش، معمولا سازمانها هزینۀ زیادی را برای رفت و آمد، محل برگزاری دوره های آموزشی، تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی، تهیه و تکثیر کتابها و جزوات آموزشی، حق تدریس مدرسین و هزینه های مدیریتی میپردازند؛ به طوری که حتی گاهی دوسوم هزینۀ آموزش را هزینۀ حمل و نقل تشکیل میدهد و ممکن است که سوددهی لازم برای سازمانها و مؤسسات را نداشته باشد.
سازمانها بعد از برگزاری دوره های مجازی آموزش در موضوعات گوناگون اقدام به نظرسنجی از شرکت کنندگان و مدیران سازمانها با اهداف مختلف کرده اند برخلاف نظر موافقان آموزش سنتی در سازمانهای مختلف (مجهز و غیرمجهز) شرکت کنندگان بهرحال از این دوره ها رضایت نسبی داشته اند که این نسبت در مراکز مختلف بنا به نیاز کاربر، تجهیزات و موضوعات تدریس شده متفاوت بوده است. چشم انداز سیستمهای یادگیری الکترونیکی نسبت به سالهای آغازین شروع این سیستم آموزشی در دنیا کاملا تغییر یافته است و به سیستمهای آموزش الکترونیکی علمی[4] تبدیل شده است، این چشم انداز وقتی تحقق عینی مییابد که عوامل موثر بر کیفیت این دورهها توسط پژوهشگران مختلف در ابعاد مختلف از نظر فنی و غیرفنی، عوامل شخصیتی، عوامل روانشناختی، موضوعی و … مورد بررسی قرار گیرد و بصورت کاربردی در سازمانها توسط مدیران آموزشی بکار گرفته شود (الیس[5]، 2012).
به عقیده استوک یادگیری الکترونیکی میتواند به عنوان یک نظام یادگیری تعاملی تعریف شود که در آن، محتوای آموزشی و یا تجربیات یادگیری از طریق فناوریهای الکترونیکی و غالبا توسط اینترنت تحویل داده میشود و همچنین،امکان دریافت بازخوردهای خودکار برای فعالیتهای فراگیر وجود دارد.یادگیری الکترونیکی همهء جنبههای تحویل الکترونیکی از قبیل اکسترانت،اینترانت،ماهوارهها،تلویزیونهای تعاملی،سیدی رامها،نوارهای ویدئویی و صوتی،وب سایتها،و دوربینهای دیجیتالی را دربرمیگیرد (استوک ، 2000)[6]
در این بررسی منظور از یادگیری الکترونیکی به کارگیری فناوری اینترنت برای انتقال وسیع اطلاعاتی است که موجب افزایش عملکرد و دانش میشود. (روزنبرگ 65، 2001) معتقد است که یادگیری الکترونیکی بر اساس سه معیار عمده پایهگذاری شده است: 1. یادگیری الکترونیکی شبکهای است که امکان بهروز سازی مستمر، ذخیرهسازی و توزیع اطلاعات را فراهم میسازد؛ 2. متن پیام از طریق فناوری استاندارد و با استفاده از کامپیوتر به کاربر (آموزش گیرندگان) منتقل میشود؛ 3. یادگیری الکترونیکی به عنوان ابزار کمک آموزشی است و به عبارتی، میتوان در کنار انواع آموزش نظیر آموزشهای سنتی از این شیوه استفاده کرد.
به منظور طراحی محیطهای یادگیری الکترونیکی مؤثر لیاو (2004)[7] سه نوع ملاحظه را پیشنهاد میکند: ویژگیهای یادگیرندگان، ساختار آموزش و تعامل. در ایجاد و توسعه یادگیری الکترونیکی درک نیازهای جامعه ضروری است. ابتدا ویژگیهای یادگیرندگان از قبیل نگرش، انگیزش، باورها و اطمینان آنها باید مشخص شود . یادگیری الکترونیکی محیطهای یادگیری مستقل را مورد تأیید قرار میدهد؛ به عبارتی، هر کاربر فرصتهای زیادی را برای یادگیری متناسب با توانمندی خود درمحیطهای یادگیری الکترونیکی دارد. با توجه به استفاده از ابزارهای چندرسانهای برای آموزش این موضوع موجب توسعه مهارتهای شناختی یادگیرندگان میشود. این مهارتها میتواند شامل فهم عناصر مهم ، پیچیدگی مفهومی، توانایی به کارگیری مفاهیم برای استدلال و بحث و کسب توانمندی برای استفاده از دانش مفهومی برای موقعیتهای جدید باشد و در نهایت، محیطهای یادگیری الکترونیکی نوعی تعامل گروهی را پیشنهاد میکند، مانند تعامل یادگیرنده با یادگیرنده یا یادگیرندگان با آموزشدهندگان. تعامل گروهی نوعی از یادگیری مشارکتی است که به یادگیرندگان کمک میکند تا در حیطه مباحثی که در آن فعالیت میکنند، رشد یابند. زمانی که یادگیرندگان در حال گسترش تعامل خود با استادان و سایر یادگیرندگان هستند، در عین حال شانس افزایش دانش خود را بیشتر میکنند، چرا که بسیاری از مقولات یادگیری در داخل متن اجتماعی شکل میگیرد و این فرایند موجب شکلگیری ساختار مقابل ادراک میشود..
.
.
2-2 – پیشینه پژوهش
2-2-1– پیشینه یادگیری الکترونیکی
الف) پیشینه پژوهش در ایران
حنفی زاده (1384) طرحی ملی برای تهیه و تدوین شاخص های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور و ارائه راهکارهیا استخراج انها به منظور ارزیابی امادگی الکترونیکی انجام داد در این طرح مدل ارزیابی امادگی الکرتونیکی ایران طراحی شد . مدل بدست آمده دارای 7 بعد زیر ساخت اصلی ، دولت الکترونیکی ، اقتصاد الکترونیکی ، آموزش الکترونیکی ، جامعه الکترونیکی ، بهداشت الکترونیکی و توانمندسازی های دنیای شبکه ای بود نتایج یافته های این مدل دارای 18 بعد و 154 شاخص بود که بصورت ازمایشی در سه شهر تهارن و همدان و بروجرد به اجرا در آمد .
علی احمدی ، فتحیان و سلطانی ( 1385 ) در پؤوهشی با عنوان ” مدل مرجع برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در دانشگاه های ایران ” مدل فنی را ویژه دانشگاه ها ارائه دادند . در پزوهش یاد شده پس از بررسی مدل های مرجع و معتبر در سطح جهان مدل مناسب انتخاب و سپس ، با توجه به ویژگی های دانشگاه های ایران بومی سازی شد .
صفوی (1386) در پژوهشی با عنوان «معیارهای تولید دروس الکترونیکی و استانداردها با توجه به جایگاه آنها در یادگیری الکترونیکی معیارهای تولیددروس الکترونیکی و استانداردها با توجه به جایگاه آنها در یادگیری الکترونیکی» رعایت استانداردها در تولید محتوی را باعث ایجاد رضایت در دانشجو میداند، چرا که باعث می شود دانشجو با یک انتظار مشخص با محصولات الکترونیکی انس گیرد و این موضوع در طول دوران تحصیل به او کمک زیادی می نماید.
سید نقوی (1386) در مقاله ای با عنوان ” بررسی نگرش استادان و دانشجویان به یادگیری الکترونیکی : پیمایشی در دانشگاه های دارای اموزش الکترونیکی در ایران ” بیان می دارد که براساس نگرش دانشجویان عواملی نظیر استقلال ، راهنمایی استادان و آموزش های چند رسانه ای و براساس نگرش استادان عواملی نشیر احساس مفید بودن و خودکامیابی ، مهمترین عامل تمایل انها به استفاده از سامانه یادگیری الکترونیکی است .
یعقوبی (1378) در پژوهشی با عنوان ” ویژگی های مطلوب دانشجویان و اعضای هیات علمی در یادگیری الکترونیکی در آموزش عالی ایران : دیدگاه دانشجویان دوره های مجازی” بیان می دارد که مهمترین ویژگی های مطلوب برای دانشجویان دوره های مجازی ، اعتماد به نفس و مسئولیت پذیری ، مشارکت و خلاقیت ، مهرات در فناوری اطلاعات و عوامل انگیزشی است و مدیریت و تشویق ، تعامل مجازی ، پشتیبانی از دانشجویاان ، تعهد الکترونیکی ، تامین محیط تعاملی و نگرش مثبت به یادگیری الکترونیکی را مهمترین ویژگی های مطلوب اعضای هیات علمی در یادگیری الکترونیکی به شمار می آورد .
حنیفی زاده و هدایتی پور (1387) در پژوهشی مدلی برای ارزیابی امادگی الکترونیکی دانشگاه ها و موسسات اموزش عالی ایران رائه دادند . برای انجام پزوهش ، از میان مدل های معتبر ، 47 مدل مورد بررسی قرار گرفت و شاخص های آنها استخراج شد . در نهایت ، براساس روش دلفی مدلی ارائه گردید که شامل چهار بعد مدیریت و سیاست ها و راهبردهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات ، دسترسی ئ زیرساخت ، نیروی انسانی و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در دانشگاه ها و موسسات اموزش عالی است .
فتحیان (1387) در پزوهشی عوامل موثر بر امادگی الکترونیکی شرکت های کوچک و متوسط خدماتی را مورد شناسایی قرار داد . نتایج یافته ها ، عوامل موثر بر میزان امادگی الکترونیکی شرکت های کوچک م متوسط را به ترتیب عوامل فرهنگی ، شامل سطح سواد اطلاعاتی مدیریان و اعتقاد عمومی کارکنان؛ وجود راهبردها و برنامه های مرتبط و توسعه توان نرم افزاری و سخت افزاری بر شمرده است .
اباصلت، عبدالمالکی و زاهدی (1390) در پژوهشی تحت عنوان «عوامل موثر بر پذیرش یادگیری الکترونیکی در دانشجو » متغییرهای برداشت ذهنی از آسانی استفاده از یادگیری الکترونیکی،برداشت ذهنی از مفید بودن یادگیری الکترونیکی، نگرش دانشجویان نسبت به استفاده از یادگیری الکترونیکی و تصمیم به استفاده از یادگیری الکترونیکی به عنوان عوامل موثر بر پذیرش و استفاده یادگیری الکترونیکی دارای اثرات مثبت و استفاده از یادگیری الکترونیکی در سطح 01/0 در میان دانشجویان را نتیجه گیری کرد.
الهی، کنعانی، شایان (1390) در تحقیقی تحت عنوان « طراحی چارچوبی برای عوامل موثر بر گرایش دانشجویان مجازی به یادگیری الکترونیکی و سنجش آن» با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته در دانشگاه های امیرکبیر، تربیت مدرس، خواجه نصیرالدین طوسی، و شهید بهشتی پرداخته اند، تحلیل داده ها نشان داده که عوامل فردی در بهترین شرایط و عوامل رسانه در پایین ترین وضعیت قرار دارند.
خطیب زنجانی و همکاران (1390) در پژوهشی تحت عنوان «تحلیل ساختار یافته الزامات و چالش های موجود در یادگیری الکترونیکی و طراحی یک الگوی کاربردی برای پیاده سازی موفق دوره های الکترونیکی در آموزش پزشکی» عوامل موثر را زیرساخت، زیرساخت انسانی، زیرساخت پداگوژیکی، زیرساخت فرهنگی، اجتماعی، و ارزشی، زیرساخت اقتصادی،زیرساخت مدیریتی، زیرساخت اداری و نظام پشتیبانی را ارائه و راهکار اصولی برای مراحل مختلف تحلیل،طراحی، پیاده سازی و ارزیابی یک دوره الکترونیکی پیشنهاد دادند.
الف) پیشینه پژوهش در خارج از ایران
چیو و همکارانش در مقاله ای با عنوان ” قابلیت استفاده ، کیفیت ، ارزش و تصمیم به تداوم یادگیری الکترونیکی ” سه عامل سودمندی و کیفیت و ارزش مشاهده شده در سامانه یادگیری الکترونیکی را بر رضایت الکترونیکی موثر می دانند . (Chiu et al.2005)
نگی (2005) در پژوهشی تحت عنوان «بررسی اثرات آموزش الکترونیکی در چهار شرکت تبلیغاتی» به بررسی اثرات آموزش الکترونیکی دوره های بازاریابی و مرتبط با آن در چهار شرکت هم موضوع در یک شهر پرداخته و تحلیل یافته های پژوهش نشان می دهد که میزان رضایتمندی کارکنان از کیفیت دوره های برگزار شده بالاست و مدیران شرکت ها از تاثیر دوره ها بر میزان دانش کارکنان و سودمندی آن دوره ها رضایت کامل دارند.
موتولا و ون براکل در پزوهشی ابزارهای سنجش آمادگی الکترونیکی مرتبط با دسترسی به اطلاعات را به منظور معرفی ابزاری توانمند مورد ارزیابی قرار دادند . نتایج نشان داد که دسترسی به اطلاعات ، انسجام اجزاء سازمانی ، فناوری اطلاعات و ارتباطات ، منابع انسانی و آمادگی ارتباط با خارج از سازمان در جهت ارائه ابزار واحد سنجش امادگی الکترونیکی از اهمیت بالایی برخوردار است رد نهایت مدلی بر همین اساس ارائه شد . (Mutula and Van Barkel 2006)
هبرت (2007) در پژوهشی تحت عنوان«پنج چالش و راه حل در آموزشی الکترونیکی موسیقی در میان مدرسان» به بررسی چالش های موجود در میان مدرسان موسیقی از طریق شبکه اینترنت پرداخته و بر اساس یافته های پژوهش راه حل هایی مبنی بر برگزاری دوره های بصورت تصویری و صوتی و ارائه درسهای روانشناختی همزمان با دوره های الکترونیکی موسیقی به دانشجویان برای افزایش خلاقیت و توانمندی های روانی دانشجویان موسیقی ارائه دادند.
نیکولز در سال 2008 در پژوهش خود مدلی مفهومی به نام e-LPM پیشنهاد داد . وی در این پژوهش به دنبال بررسی دلایل عدم استقبال دانشجوین از یادگیری الکترونیکی بود و در نهایت ، در مدل خود عوامل موثر بر گرایش و اصرار دانشجویان به یادگیری الکترونیکی را گرایش به رایانه، انگیزه شخصی دانشجویان ، برانگیزانند های محیطی ، رضایت ، عملکرد گذشته دانشجویان و موارد جمعیت شناختی مربوط به انها معرقی کرد . سپس ، وی با استفاده از روش تحقیق کیفی از 45 دانشجوی تربیت بدنی پیمایش خود را به انجام رساند . وی با استفاده از ازمون الفای کرونباخ پایایی پرسشنامه پژوهش را تایید و در تحلیل داده ها از آزمونهای امار توصیفی ،T تک نمونه ای و Chi Square استفاده کرد و بدین صورت ، مدلی پیشنهادی خود را به تایید رساند . (Nicholas , 2008)
پی چن سان و همکارانش در پژوهشی با عنوان ” محرک های یادگیری الکترونیکی موفق چیست ؟ پژوهش مبتنی بر آزمایش عوامل کلیدی موثر در رضایت یادگیرنده” هفت عامل اضطراب یادگیرنده از کار با کامپیوتر ، نگرش مدرس به یادگیری الکترونیکی ، انعطاف پذیری دوره یادگیری الکترونیکی ، کیفیت دوره یادگیری الکترونیکی ، سودمندی ، سهولت در استفاده ، و تنوع در ارزیابی را از عوامل تاثیرگذار بر رضایت یادگیرندگان دوره های یادگیری الکترونیکی می دانند و کیفیت دوره یادگیری الکترونیکی را مهمترین عامل ارزیابی می نمایند (Pei-Chen Sun et al.2008)
تروید مدلی را برای ارزیابی آمادگی الکترونیکی موسسات آموزش عالی لیتوانی ارائه داد . براساس مدل ارائه شده دانشکده اقتصاد استکهلم ، موسسه حمل و نقل مخابرات ، و دانشکده بازرگانی ریگا مورد سنجش قرار گرفتند . نتایج نشان داد که الگوی ارائه شده از کارایی لازم برخوردار و شاخص های ان به آسانی قابل اندازه گیری و تفسیر است
.